Rozmowy z onkologiem. Pytanie miesiąca - marzec.

dr Robert Wiraszka: Najczęściej są to albo antygeny nowotworowe albo produkty przemiany materii nowotworu. Markery nowotworowe mogą być wykrywane we krwi, w moczu oraz w tkankach. Do najczęściej oznaczanych markerów należą: AFP, PSA, CA125, CEA, CA19-9.

Amazonki.net: Czy markery te są skuteczne w diagnostyce chorób nowotworowych?

dr Robert Wiraszka: Markery aby były skuteczne w diagnostyce u osób zdrowych muszą mieć wysoką tzw. moc predykcyjną, czyli czułość i swoistość. Oznacza to, że 100% moc predykcyjną mają takie markery, które ulegają podwyższeniu nie dość, że w chorobach jednego narządu, lecz także tylko w jednej chorobie nowotworowej tego narządu. Takiego markera nie ma, gdyż praktycznie każdy ze znanych markerów może być produkowany w różnych częściach organizmu i może ulec podwyższeniu nie tylko w jednej chorobie nowotworowej, ale także w chorobach nienowotworowych. Tym samym, oznaczając dany marker w grupie 100 przypadkowych osób, nie można tylko na tej podstawie stwierdzić, która z nich na pewno choruje. O dość wysokiej mocy predykcyjnej można mówić w przypadku PSA u mężczyzn (rak prostaty) i CA125 u kobiet (rak jajnika).

Amazonki.net: W jakim celu w takim razie bada się markery?

dr Robert Wiraszka: Większe znaczenie markery znalazły do monitorowania już rozpoznanej choroby nowotworowej. Sytuację komplikuje fakt, iż część chorych produkuje (wydziela) dany marker, zaś część chorych to tzw. niewydzielacze i u tych osób prawidłowy wynik markerów nie wyklucza obecności nawrotu choroby. Nie zawsze też spadek lub wzrost poziomu markera w surowicy krwi koreluje równoczasowo z remisją lub postępem choroby. Czasem wzrost markera wyprzedza pojawienie się nawrotu, czasem oba wskaźniki idą równoczasowo, a czasem wzrost markera dokonuje się już po klinicznym ujawnieniu się nawrotu. Należy pamiętać, że jest to tylko badanie dodatkowe, które oceniamy łącznie z wynikami innych oznaczę czy badań oraz ze stanem klinicznym.

Amazonki.net: Część onkologów zleca regularnie podczas wizyt kontrolnych badanie markerów raka piersi. Często wyniki wahają się w granicach podanych norm, a czasem je przekraczają, co bardzo niepokoi pacjentki. Czy w takim razie powinno się je badać?

dr Robert Wiraszka: W przypadku raka piersi (Onkologia Kliniczna pod red. M. Krzakowskiego, 2006) podano, iż u kobiet z podwyższonym stężeniem markerów CA15.3 i CEA przed leczeniem, ich dalsze monitorowanie może być pomocne w ocenie odpowiedzi na leczenie. Jednak w najnowszej publikacji (Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych, 2011) zauważono, że oceny surowiczych markerów raka piersi (CA 15.3, Ca27.29, CEA i innych) nie zaleca się jako metody wykrywania, rozpoznawania, oceny stopnia klinicznego zaawansowania, monitorowania przebiegu leczenia i badań kontrolnych po zakończeniu leczenia.