Nasz Ekspert
Marta Zagozda - NIE ODPOWIADA
psycholog, psychoonkolog
-
Odpowiedź emocjonalna pacjenta na doświadczenie choroby nowotworowej ma zindywidualizowany charakter. Wśród czynników socjokulturowych, psychologicznych i medyczno-fizycznych wpływających na emocjonalne radzenia sobie z chorobą nowotworową wymienia się: a) Indywidualne rozumienie choroby – obraz choroby b) Wiek c) Wiarę d) Płeć e) Czynniki kulturowe f) Aktualne warunki życia g) Osobowość h) Chorobę psychiczną w przeszłości i) Przeszłe doświadczenia z rakiem j) Sytuację medyczną danego pacjenta: faza choroby nowotworowej/przewidywana prognoza/stosowane leczenie/skuteczność rehabilitacji/obecność i nasilenie dolegliwości.
-
Pacjenci leczeni z powodu choroby nowotworowej mogą doświadczać objawów uszkodzenia pracy mózgu, czego manifestacją może być osłabienie procesów poznawczych, zwłaszcza w obszarze pamięci, orientacji i uwagi, funkcji językowych, wykonawczych czy wzrokowo-przestrzennych. Zaburzenie tych funkcji może w sposób znaczny i dokuczliwy wpływać na dotychczasowe funkcjonowanie.
-
Wśród pacjentów z rozpoznaniem nowotworu i poddawanych różnym formom terapii onkologicznej np. poddawanie leków cytostatycznych (chemioterapia) można zaobserwować osłabienie bądź zaburzenie określonych funkcji poznawczych. Wśród tych funkcji zaburzeniu mogą ulec tzw. wyższe funckje mózgowe jak afazja, agnozja, apraksja, amnezja.
-
Choroba nowotworowa to dla człowieka sytuacja trudna i stresująca. Powoduje wiele złożonych, nieprzyjemnych i o dużej intensywności reakcji na poziomie somatycznym, psychicznym oraz społecznym. O tym jak silne i różne mogą być to reakcje decyduje wiele elementów. Duże znaczenie mogą odgrywać wydarzenia określane krytycznymi wydarzeniami życiowymi (KWŻ), które miały miejsce w życiu danego pacjenta przed pojawieniem się choroby. Celem pracy jest ukazanie doniesień teoretycznych i implikacji praktycznych doświadczania krytycznych wydarzeń życiowych przez pacjenta i jego najbliższe otoczenie na radzenie sobie z aktualnie doświadczana chorobą nowotworową.
-
Chorobę nowotworową można uznać za krytyczne wydarzenie życiowe/stresowe wydarzenie zmiany życiowej/, które zakłóca ważne i cenione przez człowieka wartości czy sprawy i stawia osobę chorującą w obliczu licznych, najczęściej dotąd zupełnie nieznanych wymagań, zagrożenia posiadanych zasobów oraz odczuwania nieprzyjemnych reakcji emocjonalnych o różnym kierunku i natężeniu, jak:
-
Pacjenci leczeni z powodu choroby nowotworowej niejednokrotnie doświadczają dysfunkcji procesów poznawczych. Trudności te obejmują pacjentów, którzy w wyniku nowotworu doświadczają nagłych objawów uszkodzenia mózgu, ale także pacjentów, którzy leczeni są z powodu nowotworów o innej lokalizacji, a u których doszło wcześniej do uszkodzenia mózgu lub rozpoznano różnego typu choroby neurodegeneracyjne bądź wystąpiły dysfunkcje poznawcze jako konsekwencja bliska lub odległa włączonego leczenia onkologicznego np. leczenie chemioterapią.
-
Poznawcza reprezentacja choroby inaczej określana obrazem choroby czy koncepcją choroby to indywidualny sposób rozumienia choroby stworzony przez chorego. Stanowi kluczowy element kształtujący psychiczną odpowiedź na chorobę i należy uznać ją za punkt wyjścia do zrozumienia sytuacji i stanu pacjenta.
-
Choroba nowotworowa dotykając pacjenta wywołuje gwałtowne zmiany w całym systemie rodzinnym, a zatem nie dotyka ona tylko samego chorującego, ale także jego rodzinę i bliskich. Stąd rodzina i bliscy chorującego często określani są pacjentami II-rzędu bądź „strażnikami" pacjenta.
-
Choroba nowotworowa, która z choroby śmiertelnej uznawana jest obecnie za chorobę przewlekłą to złożona, trudna poznawczo, emocjonalnie, społecznie oraz egzystencjalnie sytuacja w której może znaleźć się każdy człowiek.
-
Wyodrębnienie krytycznych wydarzeń życiowych, określanych także stresowymi wydarzeniami zmiany życiowej (ang. life change events, major life events, stressful life events) ma za podstawę badania nad stresem życiowym, w których wyróżniono kategorię codziennych uciążliwości i utrapień (dayly kassles) oraz znaczących doświadczeń zmiany życiowej (life events). Krytyczne wydarzenia życiowe to zakłócenie ważnych i cenionych przez człowieka wartości czy spraw. Zakłócenie to pojawia się w układzie podmiot – otoczenie, prowadząc do jego destabilizacji psychicznej, a w celu usunięcia lub zminimalizowania tej destabilizacji układ ten wymaga przebudowy.
-
Neurofeedbeck (inaczej biofeeedbeck EEG), czyli komputerowy trening mózgu, może stanowić skuteczną propozycje terapii dla pacjentów onkologicznych, którzy na skutek leczenia chemioterapią doświadczają upośledzenia funkcji poznawczych.
-
Osoby leczone z powodu choroby nowotworowej nierzadko obok nowotworu zmagają się z innymi, mniej lub bardziej zagrażającymi zdrowiu i życiu jednostkami chorobowymi. Niniejszy artykuł koncentrować się będzie na grupie pacjentów u których poza chorobą nowotworową rozpoznano wcześniej lub w trakcie terapii onkologicznej zespół otępienny. Ponadto omówiona zostanie najczęstsza jego postać, tj. choroba Alzheimera. Ten zespół chorobowy zaburza w różnym stopniu zdolności poznawcze pacjenta, co przekłada się na jego możliwości porozumiewania się i współpracy w relacji personel medyczny-pacjent-rodzina.
-
PCCI „post-cancer cognitive impairment”, czyli „upośledzenie funkcji poznawczych po raku” występuje u znacznej liczby pacjentów, które przeżyły raka piersi. Zjawisko to często nazywane jest także "chemobrain" („mózg po chemioterapii”), "chemofog" („przymglenie umysłu”), czy CICI – „chemotherapy induced cognitive impairment” (osłabienie funkcji poznawczych po chemioterapii). Oznacza osłabienie bądź zaburzenie określonych funkcji poznawczych u osób, które z powodu rozpoznania nowotworu poddawane były ogólnoustrojowemu leczeniu za pomocą leków cytostatycznych (chemioterapia).
-
Żałoba nieodłącznie wiąże się z pojęciem utraty, która obejmuje szeroki zakres doświadczanych przez osobę strat w przebiegu całego jej życia. Utrata to bowiem nieodłączna część egzystencji każdego człowieka, która może obejmować m.in. takie zdarzenia jak: śmierć osoby bliskiej, utrata zdrowia, zatrudnienia, nietykalności osobistej, związku małżeńskiego. Każda strata, którą osoba uznaje za poważną i z którą nie potrafi się pogodzić może stać się źródłem kryzysu psychologicznego (Kubacka-Jasiecka, 2010). Najczęściej jednak z żałobą kojarzona jest utrata osoby bliskiej. Czym zatem jest żałoba i jej przeżywanie?
